نحوه ساخت ظروف فیروزه کوبی در این مطلب از سایت تخصصی صنایع دستی کثیری شرح داده می شود. فیروزه کوبی هنری ایرانی پر رونق ، با از کنار هم چسباندن تکه های ریز سنگ های فیروزه به حالت موزاییکی بر بروی ظرف ها ، ساخته می شود که که کاربرد تزئینی دارد . در حال حاضر شهر اصفهان فعال ترین شهر در هنر فیروزه کوبی می باشد . لازم است بدانید در دین اسلام به همراه داشتن انگشتر فیروزه از خواص زیادی برخوردار است و بسیار توصیه شده است.
سطح زیرکار فیروزه کوبی از فلز مورد نظر، نظیر مس و برنج توسط دستگاه پرس ساخته می شود و وارد مرحله فیروزه کوبی میشود . فیروزه کوب تک های ریز فیروزه را که باید بر روی سطح ظروف بچسباند جدا می کند . سپس روی سطح ظرف مورد نظر لاک گردویی پودر شده می ریزد و آنها را با استفاده از چراغ الکلی حرارت می دهد . سنگ های فیروزه ای که باید تقریبا هم اندازه باشند را بر روی لاک های ذوب شده می چسباند و هنگامی که سطح مورد نظر پوشانده شد فضاهای خالی را با تکه های ریز تری می پوشاند و ناهمواری های روی سطح آن را با کمک سنگ " آب سان" صاف می کند . در پایان کار سطح آن را تمیز و براق می کنند. فیروزه کوب در مراحل کار از ابزارها و وسایلی مثل چکش، قالب،چراغ الکلی،دریل،انبر و انبردست، پنس و دستگاه پرس استفاده می کند. استاد روبن یروشالمی و استاد صدیق پور از جمله هنرمندان و صنعتگران با سابقه از شهر اصفهان، در این زمینه هستند . اکنون به طور گسترده تر به نحوه ساخت ظروف فیروزه کوبی می پردازیم.
مراحل ساخت فیروزه کوبی
مراحل ساخت فیروزه کوبی در حالت کلی در دو مرحله است: 1)ساخت بدنه و 2) نشاندن فیروزه تقسیم کرد.
در مرحله اول فلز ظرف مورد نظر که از جنس برنج ، مس یا نقره می تواند باشد توسط استاد کار انتخاب می شود. سپس در دست استاد یا دستگاه خم یا پرس می شود. در محصولات مرغوب باید هنگام انجام دادن این مرحله ضخامت سطوح ظرف یکسان باشد. همچنین زاویه ها و گوشه های شیئ باید یکسان باشد. برای ظروف کوچک ، فلز مورد نظر باید نازک و ظروف بزرگ ، ضخیم باشد تا در پرداخت نهایی فلز دچار آسیب زدگی نشود. در آماده سازی زیر ساخت مرحله ای وجود دارد به نام " نکر کاری " که قسمت هایی که باید فیروزه کوبی شود 2 الی 3 میلیمتر با زاویه 90 درجه پایین می رود. نکر کاری برای جلوگیری از صدمه دیدن ظرف می باشد و استحکام قسمت فیروزه کوبی شده را افزایش می دهد .مرحله نهایی زیر ساخت، بررسی نهایی کیفیت برجستگی ها و فرو رفتگی هاست که در صورت لزوم اصلاحات مورد نیاز انجام می شود. پس از آماده سازی زیرساخت یا بدنه خام ، نوبت به کوبیدن فیروزه می شود. سنگ فیروزه یک کانی کمیاب به طیف رنگی فیروزه ای (آبی روشن تا سبز) است که به عنوان نگین برای جواهرات استفاده می شود . سنگ های خرد شده دارای نا خالصی ها و خاک هستند که ابتدا باید شسته شوند. پس از شسته شدن سنگ ها در دستگاهی به نام قلسطان و خشک شدن آن سنگ های ریز شده سنگ فیروزه، از لحاظ اندازه با یکدیگر تفکیک می شوند. سنگ ها طبق اندازه ظرف و مقدار حجم مورد نیاز، کنار گذاشته می شوند و برای کوبیدن آنها روی ظرف مورد نظر آماده می شوند.
مراحل قبل از فیروزه کوبی
مراحل قبل از فیروزه کوبی شامل آماده سازی ظرف است. قبل از فیروزه کوبی ، ظرف را حرارت می دهند و لاکی را که از چوب درخت گردو به دست می آید و اول به صورت پوسته درخت لایه لایه است. روی سطح ظرف می زنند. سپس پودر آماده شده لاک گردویی و کالفین حرارت می بیند و ذوب می شود . این عمل را چندبار تکرار می کنند تا ضخامت این لایه لاکی زیاد شود و فیروزه کوبی روی آن انجام شود. در حرارت دهی باید حواسمان باشد که زیاد حرارت دادن باعث سوختن لاک می شود و باعث از دست رفتن خاصیت چسبندگی در لاک می شود. حالا چسباندن تکه های فیروزه بر روی سطح کار آغاز می شود. سنگ های فیروزه ای را کمی گرم کرده و سپس برای تسریع در کار مقداری از آنها را بر روی ظرف ریخته تا در لاک فرو رود و سپس با انبر محل آنها را درست می کنند. مواردی پیش می آید با پایان رفتن کار، سنگ های فیروزه از ظرف جدا می شود. در این مواقع ریختن پودر لاک بر قسمت مورد نظر تعمیری مجددا انجام می گیرد.
قیمت ساخت فیروزه کوبی
قیمت ساخت فیروزه کوبی در منزل زیاد نیست. این کار دقت و حوصله زیادی را می برد به همین دلیل است که از قیمت بسیار بالایی برخوردار است زیرا هرچه لاک در بین سنگ ها کمتر پیدا باشد کیفیت و تمیزی کار بیشتر می باشد. در فیروزه کوبی بطور موقت دسته ای را به بدنه جوش می دهند تا در حین کار ظرف فلزی راحت تر جا به جا شود. در قسمت هایی از کار اگر نیاز باشد بتونه کاری انجام می شود . مرحله بعدی ساییدن سنگ های فیروزه ای می باشد . ساییدن سنگ های فیروزه ای باید به گونه ای باشد که سنگ ها همسطح با ظرف شود. سپس سطح سنگ ها با کاغذ سمباده نرم ساییده می شود تا صیقلی شود. عمل ساییده شدن نباید غیر اصولی صورت بگیرد زیرا اگر سطح مورد نظر بیش از اندازه ساییده شود موجب گو شدن آن قسمت از ظرف می شود.
مرحله نهایی در فیروزه کوبی روکش پلی استر می باشد. پلی است به صورت یک لایه محافظ عمل می کند و از ایجاد آسیب و خط و خش و تو رفتگی بر روی ظرف جلوگیری می کند. در فیروزه کوبی هرچه چیدمان سنگ های فیروزه منظم تر باشد و به خوبی چسبیده باشد نشان دهنده کیفیت کار و ارزش بیشتر آن است. از فیروزه کوبی علاوه بر استفاده در لوازم خانگی مثل شیرینی خوری ، در ساخت جواهرات تزئینی مثل دست بند ، گردنبند ، انگشتر و ...کاربرد دارد.
فیروزه کوبی هنر عشق و علاقه است . سنگ فیروزه این ذوق و انگیزه را به هنرمند می دهد تا اثری هنری را خلق کند. صنایع دستی هر بوم و دیار نشانه هویت آن سرزمین می باشد.